Czym jest joga?
Urdhva hastasana
Termin „joga” pochodzi z sanskrytu i oznacza wywodzący się z Indii trening ciała i umysłu. Etymologia słowa „joga” zawiera w sobie pierwiastek „judż” [yui] – „związywać, trzymać razem, zaprzęgać, nakładać jarzmo”. Jak pisze Mircea Eliade w „Patańdżali i joga” jest to „ogólne określenie wszelkich technik ascezy i wszelkich metod medytacji. Te techniki ascezy i metody medytacji wartościowano, rzecz jasna, różnie w rozmaitych nurtach myśli indyjskiej i ruchach mistycznych. Istnieje joga „klasyczna”, przedstawiona przez Patańdżalego w jego słynnym traktacie „Jogasutra”, i właśnie od tego systemu trzeba wyjść, żeby zrozumieć miejsce jogi w dziejach myśli indyjskiej. Jednakże obok tej jogi „klasycznej” istnieją też niezliczone formy jogi „ludowej”, niesystemowej, ponadto zaś jogi niebramińskiej (np. buddyjskiej, dżinijskiej itd.).”
Celem jogicznej dyscypliny ciała i ducha jest wyzwolenie, określane w zależności od szkoły terminami moksza, nirwana, asamskryta itp. Jest to wyswobodzenie się z iluzji świata zjawisk, przebudzenie osiągane dzięki poznaniu. Poznanie jest wglądem, który unicestwia niewiedzę, w której żyjemy. Ta niewiedza to błędne postrzeganie natury rzeczy, w tym nas samych. To utożsamianie „ja” z doświadczeniem psychomentalnym. Innymi słowy, istotą jogi jest samopoznanie, nie w potocznym tego słowa znaczeniu, lecz w najwyższym, duchowym i soteriologicznym.
Wybitny muzyk Yehudi Menuhin w przedmowie do książki B.K.S. Iyengara „Światło jogi” napisał:
Praktyka jogi przywraca pierwotne poczucie miary i proporcji. Sprowadzeni do własnego ciała, naszego pierwszego instrumentu, uczymy się na nim grać, próbując wydobyć maksymalny rezonans i harmonię. Z niesłabnącą cierpliwością, codziennie oczyszczamy i ożywiamy każdą komórkę ciała, przystępujemy do ataku, aby odblokować i wyzwolić możliwości, które skazaliśmy już na frustrację i śmierć.”
Różne spojrzenia na jogę
Poniżej przedstawiamy kilka cytatów, które powinny nieco przybliżyć istotę jogi. Celowo wybieramy autorów reprezentujących różne podejścia do teorii i praktyki jogi.
Bellur Krishnamachar Sundararaja Iyengar
BKS Iyengar
W „Świetle jogi” B.K.S. Iyengar pisze:
Joga jest ponadczasową, praktyczną nauką, rozwijającą się przez tysiąclecia i zajmującą się fizycznym, moralnym, psychicznym oraz duchowym zdrowiem człowieka jako całości. Praktykę jogi, jako pierwszy, ujął w system Patańjali wklasycznym traktacie „Yoga-sutra” („Aforyzmy o jodze”), pochodzącym z 200 r. przed Chr.
W drugim aforyzmie pierwszego rozdziału Yoga-sutr Patańjali definiuje jogę jako citta-vrtti-nirodhah. Można to przetłumaczyć jako powściągnięcie, stłumienie lub powstrzymanie (nirodhah) zjawisk lub pobudzeń (vrtti) świadomości albo umysłu (citta).
W książce „Yoga The Path to Holistic Health” (Joga, Ścieżka do holistycznego zdrowia; niestety nie ma polskiego wydania tej pozycji), ten sam autor pisze:
Joga jest światłem, które raz wzniecone, nigdy nie wygasa.
Im lepiej praktykujesz, tym jaśniejszy jest jego płomień.
Pierwotnym celem jogi jest przywrócenie umysłu do stanu prostoty i pokoju, uwolnienie go z pomieszania i cierpienia. Z praktyki jogicznych asan i pranajam pojawia się uczucie spokoju. W odróżnieniu od innych form ćwiczeń, które obciążają mięśnie i kości, joga delikatnie odmładza ciało.
Poprzez odnowienie ciała, joga uwalnia umysł z negatywnych emocji spowodowanych przez szybkie tempo współczesnego życia. Praktyka jogi wypełnia twoje wewnętrzne zasoby nadzieji i optymizmu. Pomaga ci przezwyciężyć wszystkie przeszkody na drodze do doskonałego zdrowia i duchowego zadowolenia. Jest odrodzeniem.
Gita S. Iyengar
Córka i uczennica B.K.S. Iyengara tak pisze w swojej książkce „Joga – doskonała dla kobiet”:
Nie można zmienić faktu, że życie jest mieszanką szczęścia i smutku. Tak powinno być, gdyż w przeciwnym razie życie pozbawione byłoby znaczenia i stałoby się martwą materią. Joga sprawia, że człowiek z równym spokojem przyjmuje zarówno radości, jak i smutki.
Słowo „joga” wywodzi się z sanskryckiego słowa yui, które znaczy: scalać, łączyć, jednoczyć. Joga jest zjednoczeniem duszy z wiczną prawdą, jest stanem niezakłóconej błogości powstałej z przekroczenia kondyncji świata, który wyznaczają pary przeciwieństw. Studiowanie dyscypliny jogi zwiększa bystrość umysłu i prowadzi do zrozumienia prawdziwej natury duszy, która nie może być całkowicie ogarnięta przez same zmysły lub intelekt. Nauka jogi umożliwia osiągnięcie stanu czystej świadomości i poznanie wewnętrznej Jaźni.
Joga uwalnia człowieka od życiowych smutków i chorób oraz poruszeń umysłu. Daje wewnętrzny spokój i opanowanie, wewnętrzną jedność w zmaganiach życiowych. Jest sztuką poznawania samego siebie i znajomości wiecznej prawdy. Joga jest badaniem funkcjonowania ciała, umysłu i intelektu w procesie uzyskiwania wolności. Jest zdobywaniem swojej własnej wiedzy, a nie wiedzy uzyskiwanej za pośrednictwem książek lub toczenia logicznych i teoretycznych sporów. Joga jest filozofią, drogą życia, na której spotykają się sztuka i nauka.
Można by pomyśleć, że to tylko puste frazesy, które łatwo napisać, a które niekoniecznie wypływają z doświadczenia autorki. Nic bardziej błędnego. Weźmy np. kwestię uwolnienia od choroby. Gita jako dziecko miała ostre zapalenie nerek. W zasadzie lekarze przekreślili już jej szanse na przeżycie. Wtedy ojciec postawił jej ultimatum – „Albo praktykujesz jogę, albo przygotuj się na śmierć.” Krok po kroku, w miarę praktyki, choroba ustępowała. Gita jest obecnie jedną z najważniejszych nauczycielek jogi na świecie. Naucza od ponad 50-ciu lat!
Leon Cyboran
„Joga klasyczna. Filozofia i praktyka”
Definicja jogi
Joga („ujarzmienie”) jest to powściągnięcie (nirodha) zjawisk (vrtti) świadomości (citta) – tak brzmi jej klasyczna definicja.
Joga podaje metody samodoskonalniea poprzez przemianę własnej świadomości. Te metody są zróżnicowane, aby mogły być stosowane przez ludzi o różnym poziomie rozwoju psychicznego, o różnych temperamentach i o różnym układzie osobowościowym. Zarówno uczuciowiec, jak i chłodny osobnik typu poznawczego może znaleźć odpowiednią dla siebie metodę. Zarówno typ wolicjonalny, skłonny do ascezy lub koncentracji, jak i hedonista, szukający przede wszystkim własnego szczęścia, może tu znaleźć swoją drogę i cel.
Obszerniejszy cytat nt. znaczenia jogi można znaleźć w początkowym fragmencie posłowia do „Klasycznej jogi indyjskiej”.
Mircea Eliade
Rumuński religioznawca i indolog w swojej książce „Joga – Nieśmiertelność i wolność” określa jogę jako metodę prowadzącą do wyzwolenia (moksa, mukti).
Można stąd zrozumieć, jak się dla myśli indyjskiej przedstawia podstawowy problem wszelkiej filozofii – poszukiwanie prawdy. Dla myśli indyjskiej prawda nie stanowi wartości sama przez się; staje się ona wartością dzięki swej funkcji soteriologicznej, gdyż znajomość prawdy pomaga człowiekowi się wyzwolić. Najwyższym celem mędrca indyjskiego jest nie posiadanie prawdy, a wyzwolenie, zdobycie wolności absolutnej.
A podstawy są niezmiennie takie same:
[…] istnieje joga „klasyczna” i „system filozoficzny” wyłożony przez Patańdżalego w jego słynnym traktacie „Jogasutry” i od tego właśnie „systemu” należy rozpocząć, by zrozumieć, jakie jest miejsce jogi w dziejach myśli indyjskiej.
Swami Vishnu Devananda
W przedmowie do „The Book of Yoga” autorstwa Lucy Lidell, Narayani i Giris Rabinovitch, Swami pisze:
Joga, najstarsza nauka życia, może nauczyć Cię kontrolować stres – nie tylko na poziomie fizycznym, ale również na poziomie umysłowym i duchowym. Ciało ludzkie można porównać do samochodu. Jest pięć rzeczy, których potrzebuje każdy samochód, aby jechać prawidłowo – bez względu na to, czy jest to Rolls Royce czy stary grat. Są to: smarowanie, system chłodzenia, prąd elektryczny, paliwo i rozsądny kierwca za kierownicą. W jodze, asany czyli pozycje nasmarowują ciało. Sprawiają, że mięśnie i stawy pracują gładko, wzmacniają wszystkie organy wewnętrzne i poprawiają krążenie, nie powodując zmęczenia. Ciało jest schłodzone przez pełną relaksację, a pranajama (oddychanie jogiczne) wzmacnia pranę, prąd elektryczny. Paliwo jest dostarczane przez pokarm, wodę i powietrze, którym oddychamy. Na końcu mamy medytację, która wycisza umysł, kierowcę ciała. Medytując, uczymy się kontrolować i ostatecznie przekroczyć ciało – nasz fizyczny pojazd.
Jogę może ćwiczyć każdy, bez względu na wiek, stan fizyczny czy religię. Młody czy stary, chory czy sprawny – każdy może skorzystać z tej formy dyscypliny.
Książki na temat jogi
Obecnie na polskim rynku księgarskim dostępny jest spory wybór książek o jodze. Część z nich może stanowić wartościową pomoc w praktyce, a przede wszystkim w poznaniu też teorii i historii jogi. Poniżej wymienione są przykładowe publikacje, które na pewno są godne uwagi.
Joga Iyengara
- B.K.S. Iyengar, „Światło jogi” – to historyczna, pierwsza w Polsce książka nt. ćwiczenia jogi w oparciu o metodę Iyengara
- B.K.S. Iyengar, „Joga światłem życia”
- B.K.S. Iyengar, „Światło Jogasutr Patańdżalego”
- B.K.S. Iyengar, „Drzewo jogi”
- B.K.S. Iyengar, „Pranajama – sztuka oddychania”
- B.K.S. i Geeta Iyengar, „Joga w praktyce. Kurs wstępny.”
Joga dla kobiet
- Gita Iyengar, „Joga doskonała dla kobiet”
- Lois Steinberg, „Praktyka jogi dla kobiet”
Ogólnie o jodze
- „Klasyczna Joga Indyjska. Jogasutry przypisywane Patańdżalemu i Jogabhaszja czyli komentarz do Jogasutr przypisywany Wjasie.” – monumentalna praca Leona Cyborana
- T.K.V. Desikachar, „W sercu jogi. Ćwiczenia dla ciała i ducha”
- Mircea Eliade, „Joga. Nieśmiertelność i wolność”
- Mircea Eliade, „Patańdżali i joga”
- Maciej Wielobób, „Psychologia Jogi. Wprowadzenie do Jogasutr Patańdźalego.”
Ashtanga joga
- Śri K. Pattabhi Jois, „Joga Mala”
- John Scott, „Joga Ashtanga”
- Matthew Sweeney, „Asztangajoga bez tajemnic”
Różności
- A.G. Mohan, „Joga dla ciała, oddechu i umysłu. Program przywracania równowagi życiowej.” Obszerne fragmenty tej książki dostępne są również tutaj.
– Zdjęcie BKS Iyengara jest dostępne na licencji GNU FDL
– Rysunek sylaby OM: By MesserWoland (own work created in Inkscape) [GFDL, CC-BY-SA-3.0 or CC BY-SA 2.5-2.0-1.0], via Wikimedia Commons
